ROZWÓJ MOTORYKI MAŁEJ U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Mówiąc o „motoryce” mamy na myśli ogólną sprawność ruchową człowieka i jego zdolność do wykonywania wszelkich działalności związanych z ruchem. ruchem. Motoryką małą nazywamy sprawność dłoni i palców, motoryką dużą sprawność fizyczną całego ciała.

By prawidłowo stymulować rozwój ruchowy dziecka należy pamiętać, że zaczyna się on od motoryki dużej (ogólnej sprawności ruchowej) aby później przejść do rozwoju motoryki małej. Dziecko, które nie potrafi przejść po wąskiej kładce, najczęściej nie poradzi sobie z pięknym odwzorowaniem szlaczka. Ręka to wyspecjalizowany narząd ruchowo – chwytno – badawczo – poznawczo – komunikacyjny. Dzieci niechętne do działania w obszarze motoryki małej najczęściej mają za sobą negatywne doświadczenia i dlatego muszą zostać odpowiednio zmotywowane i zachęcone do ćwiczeń „łatwym” sukcesem. Mózg w każdym momencie musi sobie poradzić z mnóstwem informacji, jakie są odbierane przez zmysły. Powstają nowe połączenia między neuronami, które nasz umysł rozpoznaje oraz przetwarza i w ten sposób się uczy. Dlatego tak ważne jest stwarzanie różnych doświadczeń, aby dziecko poznawało siebie i swoje możliwości w działaniu. Motoryka mała odnosi się do czynności związanych z użyciem palców i dłoni. Czynności  z zakresu motoryki małej pobudzane są poprzez naśladowanie, percepcję, motorykę dużą,  a przede wszystkim koordynację wzrokowo – ruchową.

Dziecko w trzecim roku życia potrafi wykonać już pewne precyzyjne ruchy rąk np. wrzucanie monet do otworów skarbonki, nakładanie krążków na patyczek. Chętnie sięga po kredki, potrafi narysować koło, kreskę pionową i poziomą. Trzylatek posługuje się łyżką, widelcem  i kubkiem.

Trzylatek w zakresie motoryki małej powinien:

– rysować proste linie pionowe i poziome oraz koło

– budować z klocków wieże

– posługiwać się łyżką, widelcem i kubkiem

– wykonywać podstawowe czynności higieniczne (korzystać z toalety, myć i wycierać ręce)

– wkładać różnego kształtu klocki do właściwych otworów

W czwartym roku życia dziecko robi postępy w zakresie pisania i rysowania. Odwzorowuje podstawowe kształty (linie proste pionowe i poziome, koło).  Podejmuje się rysowania po śladzie prostych wzorów (misia, auta, domku). Dzieci czteroletnie swobodnie budują różne konstrukcje z klocków, lepią z plasteliny, zwiększają swoją samodzielność w zakresie samoobsługi (je samodzielnie łyżką i widelcem, samodzielnie korzysta z toalety, rozbiera się  i ubiera z różnych części garderoby, myje i wyciera ręce itp.)

Czterolatek  w zakresie motoryki małej powinien:

– odwzorowywać linie prostą, koło, kwadrat lub prostokąt i krzyżyk

– rysować po prostym śladzie

– usprawnić swoją samoobsługę

– zamalowywać powierzchnię kartki lub jej wyznaczony fragment (bez precyzyjnego trzymania się wyznaczonych krawędzi)

U dzieci pięcio i sześcioletnich doskonalą się umiejętności w zakresie samoobsługi. Samodzielnie już ubierają się i rozbierają, zapinają i rozpinają guziki, niekiedy potrafią również zasznurować buty. Doskonalą również swoje ruchy rąk podczas pisania i rysowania. Pojawiają się rysunki tematyczne.

Pięciolatek i sześciolatek  w zakresie motoryki małej powinien:

– posiadać umiejętność pełnej samoobsługi

– tworzyć rysunki tematyczne

– mieć precyzyjne ruchy dłoni (nawlekać koraliki, zapinać i rozpinać guziki, zamalowywać płaszczyzny itp.)

Przykłady ćwiczeń usprawniających  motorykę małą u dzieci  w wieku przedszkolnym::

• swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru, flamastrami,
• kredkami świecowymi, pastelami
• nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek, sznurowadeł,
• wieszanie ubranek dla lalek na sznurku i przyczepianie ich klamerkami do bielizny
• zamalowywanie dużych powierzchni farbami grubym pędzlem,
• zamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania
• obrysowywanie szablonów
• zbieranie drobnych elementów pieniążki, ziarenka,-  palcami- kciukiem i wskazującym
• cięcie po narysowanych liniach – prostych frędzelki, – falistych serwetki
• wycinanie najpierw prostych, potem nieco bardziej skomplikowanych kształtów z papieru kolorowego
• ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu
• wykonywanie drobnych ruchów palcami: spacerowanie palcami po stole,
• zabawa, idzie kominiarz po drabinie, naśladowanie gry na pianinie,
• odtwarzanie rytmu padającego deszczu
• zabawy z plasteliną, modeliną, masą papierową najpierw kuleczek,
• stemplowanie i kolorowanie
• wydzieranie z kolorowego papieru i naklejanie wydzieranki na papier
• rysowanie w liniach wzorów literopodobnych i szlaczków
• strząsanie wody z palców
• zgniatanie kartki papieru jedną ręką w małą kulkę
• zabawy pacynką
• zabawy guziczkami
• wyszywanki dla dzieci
• krążenia palcami, np. jednego palca wokół drugiego nieruchomego.
• ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia, pocierania, otwierania  zamykania
• ściskanie piłeczek
• zwijanie palcami chusteczek, apaszek
• rysowanie patykiem po ziemi
• faliste ruchy ramion – zabawa w przylot i odlot bocianów
• gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy
• rzucanie woreczków lub piłeczek – kto dalej
• toczenie piłki do dołka
• podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki
• „rysowanie” palcami w powietrzu określonego przedmiot
• układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich, zwierząt, domków itp.
• układanie z patyczków, np. płotów
• ugniatanie plasteliny na „placki” i wypełnianie nimi wskazanych powierzchni, ustawianie z klocków wieży, budowanie domów, mostów

JAK PRAWIDŁOWO TRZYMAĆ KREDKĘ?

Od najwcześniejszych lat należy dziecko uczyć właściwego posługiwania się przyborami do rysowania i pisania. W związku z tym konieczne jest zwrócenie uwagi na prawidłowy sposób trzymania przez dziecko kredki czy ołówka. Dziecko powinno trzymać ołówek w trzech palcach, pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym, opierając go na palcu środkowym. Nieprawidłowe jest trzymanie ołówka „w garści” lub w taki sposób, że środkowy palec jest na ołówku. Palce trzymające ołówek powinny znajdować się w odległości około dwóch centymetrów od powierzchni papieru. Ołówek należy trzymać między palcami bez nadmiernego napięcia mięśni ręki i nacisku na papier (nadmierne napięcie powoduje łamanie grafitu, dziurawienie kartki, zmęczenie ręki, a zbyt słabe sprawia, że rysunek jest ledwie widoczny).

 

CZAS PRZED MONITOREM

Ile czasu dzieci mogą spędzać przed monitorem komputera?

Elementem codzienności współczesnych dzieci są nowoczesne urządzenia. Telewizor, smartfon, tablet czy monitor komputera – korzystając z takich urządzeń, dzieci też grają w gry lub oglądają bajki. Tymczasem eksperci wskazują, że np. dziecko do 3 roku życia w ogóle nie powinno mieć dostępu do komputera czy telewizji. Jak wskazała pediatra dr Anna Dudek w rozmowie z Polskim Radiem, dzieci poniżej 3 roku życia w ogóle nie powinny oglądać telewizji i korzystać z komputera. W grupie wiekowej od 3 do 7 lat dozwolone jest maksymalnie 30 minut dziennie, czyli 3,5 godziny tygodniowo. Z kolei dzieci w wieku od 7 do 12 lat mogą maksymalnie spędzać dziennie przed monitorem lub telewizorem około 60 minut. Tymczasem CBOS podaje, że w tej grupie wiekowej dzieci średnio tygodniowo spędzają w Internecie i przed TV dwa razy więcej czasu – 14 godzin.

Konsekwencje zbyt długiego przesiadywania przed monitorem i TV

Ograniczenie czasu poświęconego na oglądanie telewizji i granie w gry komputerowe jest konieczne. Trzeba wiedzieć bowiem, że ludzie, w tym dzieci, widzą trójwymiarowo. Natomiast obraz telewizyjny i komputerowy jest płaski, dwuwymiarowy, co wpływa ujemnie na rozwój narządu wzroku.

Kolejną konsekwencją nadużywania komputera i telewizji u dzieci są zaburzenia kontaktów międzyludzkich. Środki masowego przekazu nie powinny nigdy zastępować dzieciom kontaktu z innymi ludźmi – rodziną i rówieśnikami. Gdy dziecko zbyt dużo czasu spędza przed ekranem, kontakt z ludźmi jest zaburzony. Maluch nie uczy się, jak reagować na emocje drugiego człowieka, nie wykształca w sobie empatii ani prawidłowych zachowań. Ma też problem z rozumieniem własnych uczuć.

Lekarze podkreślają, że współczesne pokolenia dzieci mają za mało ruchu. Zamiast spędzać czas na świeżym powietrzu, wolą grać w gry komputerowe, utrzymywać kontakty ze znajomymi w serwisach społecznościowych lub całymi godzinami oglądać filmiki w sieci. To jednak sprawia, że siedzą w nienaturalnej pozycji, krzywią kręgosłup, a przez to ich wzrok jest skierowany w jeden punkt. Powoduje to mniejszy zakres akomodacji źrenic i ich usztywnienie. Siedzący tryb życia w tak młodym wieku wpływa negatywnie na gospodarkę hormonalną człowieka, zwłaszcza takiego w okresie dojrzewania.

Jak mądrze pozwalać na korzystanie z Internetu i telewizji dzieciom?

Nie powinno się całkowicie zakazać dzieciom korzystania z komputera czy telewizji. To znak naszych czasów, ale należy dawać im przykład, jak używać nowoczesnych technologii z głową. Dzieci można zachęcić do oglądania filmików z edukacyjnym przesłaniem, np. po angielsku, aby uczyły się tego języka. Dobrym pomysłem jest instalowanie na komputerach i smartfonach aplikacji sportowych, które zliczają kroki, pozwalają na tworzenie i realizacje celów treningowych. Taka zdrowa rywalizacja z technologią w tle umożliwi połączenie przyjemności z używania komputera lub telefonu z propagowaniem od najmłodszych lat zdrowego trybu życia.

 

Należy wychodzić z założenia, że wszystko jest dla ludzi, także dla dzieci i młodzieży, ale rodzice powinni ograniczać czas spędzany przed telewizorem i Internetem oraz kontrolować, co też ich pociecha właściwie robi w sieci. Wszelkie blokady rodzicielskie pozwolą ochronić dzieci przed cyberprzestępczością i wirtualną przemocą.

 

JA SAM! CZYLI O SAMODZIELNOŚCI PRZEDSZKOLAKA

Dzieci rozpoczynające edukację przedszkolną  pewne czynności samoobsługowe mają już opanowane. W przedszkolu doskonalą swoje umiejętności oraz nabywają nowe. Zdobywają wiedzę i czerpią ogromną radość ze wszelkich czynności, które mogą wykonać samodzielnie. Podnosi to znacząco poczucie ich własnej wartości.

Jako rodzice chcemy, aby nasze pociechy w przedszkolu czuły się jak najlepiej, a przede wszystkim bezpiecznie. Poczucie bezpieczeństwa może być bardzo zaburzone przez brak samodzielności, ponieważ dziecku towarzyszy ciągły niepokój – „czy dam radę?” „czy ja to potrafię?”.

Samodzielność to zbiór umiejętności, który może być „prawdziwym skarbem”. Oczywiście należy dbać o ten skarb i pielęgnować go. Jednak czy zawsze wiemy jak? 

Dzieci z natury dążą do samodzielności. Świadczą o tym często słyszane przez dorosłych zdania „Ja sam”,  „Ja to zrobię” , „Ja wiem jak”. Oczywiście pierwszym próbom samodzielności bardzo często towarzyszą niepowodzenia, które mogą zniechęcić malucha „Już nie chcę!”, „Ja nie umiem”, „Nigdy się tego nie nauczę!”. Aby nasze dzieciaki nie zaprzestały próbować swoich sił potrzebują wsparcia dorosłych.  Wsparcia – a nie wyręczania!  Stanowi to diametralną różnicę. Ciągłe  poprawianie,  wyręczanie hamuje  rozwój umiejętności i uczy przyzwyczajenia, że i tak ktoś zawsze mi pomoże.

Jak wspierać samodzielność dziecka, aby ułatwić początki edukacji przedszkolnej? Należy  przede wszystkim przyzwyczajać dziecko do samodzielności w zakresie czynności samoobsługowych w domu.

 

Wskazówki dla rodzica, pomocne w konstruktywnej nauce samodzielności:

Nauka jedzenia:

1. Pozwól dziecku jeść samemu
2. Nie poganiaj (spróbuj zaplanować czas posiłków tak, aby nie wymagały pośpiechu)
3. Nie krzycz na dziecko za to, że ubrudziło bluzeczkę czy stół jedzeniem.
4. Podczas jedzenia wyłącz telewizor, aby dziecko się nie rozpraszało.
5. Bądź konsekwentny (jeśli wymagamy od dziecka samodzielnego jedzenia jednego dnia, to tak samo musi być w dniach kolejnych)
6. Gdy nabędzie już podstawowych umiejętności – rozwijaj je dalej. Pozwól nalać wodę z dzbanka (butelki), pozwól posmarować chleb masłem (używając tępego noża kuchennego) – zobaczysz jaka to frajda dla malucha.
7. Pochwal, jeśli samodzielnie zjadło.
8. Przypominaj o posprzątaniu ze stołu. Zachęcaj słowami: „Co robimy po zjedzeniu obiadu?” „Gdzie powinny znaleźć się brudne naczynia?”.

 

Nauka ubierania się:

1. Na początku pomóżmy dziecku wykonać daną czynność, najlepiej od tyłu, za plecami dziecka, trzymając ręce na rączkach dziecka np. pokażmy jak założyć skarpetki. W ten sposób  dziecko częściowo zaangażowane jest w czynność samoobsługową i ma możliwość uczenia się sekwencji poszczególnych ruchów w celu osiągnięcia  danej sprawności.
2. Pamiętaj, że zakładanie skarpetek, butów ćwiczy koordynację pracy obu  rąk.
3. Pamiętaj, że zapinanie guzików, suwaka ćwiczy  koncentracji uwagi i koordynacji ruchów  ręki i oczu.
4. Pamiętaj, że przy zakładaniu spodni/ swetra, rozpinaniu guzików doskonali motorykę dużą i małą.
5. Zawsze pochwal dziecko za włożony wysiłek, budując jego motywację do dalszego działania.

 

Nauka higieny:

1. Naucz dziecko odkręcać kran – tak, tak… ta prozaiczna czynność przysparza maluchom wiele kłopotów. Pamiętaj, że mamy różne typy kranów. Najwięcej problemów dzieci mają z tradycyjnymi odkręcanymi kranami.
2. Pamiętaj, że mycie rąk to proces, na który składa się: podwinięcie rękawków, odkręcenie kranu, namydlenie rąk, opłukania zakręcenie kranu oraz wycieranie. Dla dzieci nie jest to oczywiste. Nie pomijajcie żadnej z tych czynności podczas nauki.
3. Korzystanie z toalety to również sekwencja czynności – ucz tego swoje dziecko od początku. (Chodzi tutaj również o podnoszenie i opuszczanie deski, spuszczanie wody, a niestety wiele maluszków nie ma pojęcia, że takie czynności trzeba wykonać)
4. Nie bój się zachlapanych bluzek, czy zamoczonych rękawów. Jeśli pozwolisz dziecku na samodzielność odpowiednio przy tym instruując to z czasem te problemy znikną.
5. Przygotuj czyste ubranka na zmianę do przedszkola – to podstawa, b Twoje dziecko czuło się komfortowo wiedząc, że gdy zdarzy się „wypadek” czekają na niego suche ubrania.

 

Nauka posługiwania się przyborami plastycznymi:

1. Po pierwsze zapamiętaj, że nigdy nie jest za wcześnie, aby dać dziecku, kredki, farby czy nożyczki. Należy jedynie dobrać odpowiednie akcesoria do wieku oraz oczywiście kontrolować dziecko podczas pracy plastycznej.
2. Pamiętaj, że malowanie, lepienie z plasteliny, wydzieranie, kolorowanie, rysowanie kredkami, wyklejanie to niezbędne czynności w rozwoju motoryki małej i kształtowaniu umiejętności grafomotorycznych. Bez odpowiedniej ilości tego typu doświadczeń ręka przedszkolaka nie będzie przygotowana do późniejszej nauki pisania, co sprawi pierwszoklasiście nie lada problem.
3. Jeśli dziecko nie lubi rysować, bądź ma z tym trudności nie zmuszaj go i niekrytykuj tylko poszukaj innego sposobu na ćwiczenie tej sprawności. Może to być malowanie farbami do rąk, rysowania palcem na tacy z piaskiem, malowanie farbami na dużych powierzchniach, wodzenie palcem po wzorach i wiele innych.
4. Chwalmy najmniejsze starania i wytwory dziecka. Pamiętaj jednak, aby nasze komentarze wytworów dziecka były konstruktywne. Unikajmy komentarz typu „Piękny rysunek” „Ślicznie”. Zamieńmy je raczej na zdania typu: „Widzę, że włożyłeś w to wiele wysiłku” bądź „starannie pokolorowałeś tego kotka, udało Ci się nie wyjechać poza linie”.

 

LITERATURA:

1. E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska: Nauczycielska diagnoza gotowości do podjęcia nauki szkolnej, Kraków 2011.
2. E. Franus: Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym. Czwarty, piątyi szósty rok życia, Warszawa 1975.

Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego.

 

 

GDY JUZ DZIECKO ZACZNIE CHODZIĆ DO PRZEDSZKOLA:

• Nauczyciel przedszkola wspiera dziecko, nie zaprzecza jego emocjom i ich nie lekceważy, przyzwala na płacz i złość dziecka.
• Nauczyciel informuje o tym, jak czuje i zachowuje się dziecko w kilku słowach, na dłuższe rozmowy prosimy umówić się wcześniej.

 Tajemnice przedszkolnej garderoby

1. Początkujący przedszkolak potrafi samodzielnie założyć spodnie i majteczki, niektórym udaje się też założyć skarpetki i buciki. Aby maluchowi było łatwiej, zakładaj mu do przedszkola spodnie na gumce, bez suwaka i tym bardziej bez szelek. Z różnych fasonów kapci najlepiej sprawdzą się wsuwane.

2. Maluszek nie umie zapinać guzików. Jednak paluszki trzylatka są już na tyle sprawne, żeby podjąć próby rozpięcia dużych guzików, takich jak np. przy płaszczu mamy.

3. Smyk może się pobrudzić. To bardzo dobrze, że mały odkrywca chce wszystkiego dotknąć – w ten sposób przecież poznaje świat. Zamiast karcić go za plamy na bluzeczce czy spodniach, lepiej kupuj mu takie ubranka, które można często prać.

 Przykazania dla mamy

1. Uwierz, że przedszkole jest naprawdę dobrym miejscem dla dziecka. Według badań dla rozwoju dzieci bardzo ważne jest przyzwyczajenie ich do działania w grupie rówieśników, wykształcenie w nich ciekawości świata, umiejętności współpracy i rozwiązywania konfliktów, wytrwałości w wykonywaniu zadań i pewności siebie. Te umiejętności są dzieciom niezbędne, aby później mogły dobrze sobie radzić w szkole. A kształtuje je właśnie przedszkole.

2. Nie oczekuj, że maluch zakocha się w przedszkolu od pierwszego wejrzenia. Początki zwykle bywają trudne. Z kolei potem sześciolatkom ciężko jest się rozstać z przedszkolem.

3. Nie strasz. Nigdy nie mów, że jeżeli smyk się nie nauczy wołać siusiu, to panie w przedszkolu będą złe, będą na niego krzyczały itp. To nie pomoże. A zapewne i tak wkrótce malec zacznie sygnalizować swoje potrzeby. Jeszcze trochę cierpliwości!

4. Pamiętaj o krótkim pożegnaniu z dzieckiem. Nie wychodź bez uprzedzenia, ucałuj i powiedz, kiedy przyjdziesz po malca, np. po obiedzie. Być może nie unikniesz łez, ale malcowi będzie łatwiej.

 Błędy, których nie powinnaś popełnić

1. Nie strasz dziecka przedszkolem. Nie mów, że dzieci będą się śmiały, jeśli maluch nie nauczy się ładnie jeść. Nie szantażuj, że o jego złym zachowaniu w domu powiesz przyszłej pani.

2. W towarzystwie dziecka nie opowiadaj o swoich obawach lub wątpliwościach związanych z przedszkolem lub panią. Nie analizuj, czy słusznie zrobiłaś, zapisując tam malca. Nie strasz też swoimi przykrymi przedszkolnymi przeżyciami. Maluch musi wiedzieć, że miejsce, w którym ma spędzać czas bez rodziców, jest najlepsze i najbardziej bezpieczne pod słońcem.

3. Nie obiecuj rzeczy, co do których nie masz pewności. Lepiej wcześniej się upewnij, jakie zasady obowiązują w przedszkolu.

 Oswojenie dziecka z nowym miejscem

• Zaplanuj spacer w okolice przedszkola. Jeśli mieszkacie w pobliżu, przy każdej okazji oglądajcie budynek, plac zabaw i teren wokół,

• Przedstaw dziecku jego przyszłą panią. Zdecydowanie lepiej, kiedy maluch może poznać swoją panią wcześniej, np. podczas zwiedzania przedszkola lub przy okazji dni adaptacyjnych. W waszych opowieściach o przedszkolu będzie istniała jako konkretna osoba, która ma imię, jasne lub ciemne włosy i miły uśmiech.

• Opowiadaj o tym, co dzieje się w przedszkolu. Spróbuj dostosować rytm dnia w domu do rytmu przedszkolnego. Przy obiedzie mów np. że przedszkolaki też umyły rączki i siadają do stołu.

• Czytaj książeczki, których bohaterowie chodzą lub będą chodzić do przedszkola. Np. opowiadania z serii o żółwiu Franklinie, o Kamyczku albo bajki terapeutyczne (np. autorstwa Marii Molickiej lub Doris Brett).

• Zabierz dziecko na przedszkolne zakupy. Wspólnie wybierzcie kapcie do przedszkola, piżamkę. Kupując ubranka, kieruj się też względami praktycznymi: daruj sobie guziki, suwaki i sznurówki. Ale przede wszystkim pamiętaj, że ubranka muszą przypaść do gustu Twojemu przedszkolakowi.

Umiejętności

1. Jedzenie. Im bardziej dziecko jest samodzielne przy stole, tym lepiej. Opiekunki pomagają maluchom we wszystkich czynnościach, ale nie są w stanie nakarmić całej grupy. Zaradny smyk będzie miał łatwiej.

2. Ubieranie. Na doskonalenie tej umiejętności jest jeszcze czas. Ale dobrze, by debiutujący przedszkolak chociaż próbował założyć na siebie cokolwiek.
Jeśli umie więcej, nie będzie się stresował swą nieporadnością.

3. Korzystanie z toalety. To przedszkolna podstawa. Trzylatkowi mogą zdarzać się „awarie”, zwłaszcza na początku, gdy stres jest największy. Nigdy jednak nie obwiniaj za nie dziecka.

4. Zgłaszanie potrzeb. Dziecko musi wiedzieć, że w przedszkolu opiekuje się nim pani i to jej, tak jak w domu mamie, powinno mówić, czego potrzebuje. Bawiąc się z malcem w przedszkole, wciel się w rolę pani albo odwrotnie – Ty jesteś przedszkolakiem, który pokazuje dziecku, jak trzeba mówić do pani.

6. Porozumiewanie się. Sprawdź, czy obce osoby są w stanie pojąć, o co chodzi twojemu dziecku. Bo, żeby zgłaszać potrzeby, malec powinien mówić zrozumiale. Jeśli za bardzo spieszcza wyrazy, nie naśladuj go, ale zachęcaj do rozmów i słuchaj cierpliwie. Jeśli do września nie zrobi postępów, wtajemnicz panią w jego specyficzny „język”.

7. Zabawa z rówieśnikami. Choć małe dzieci lubią towarzystwo innych maluchów, nie umieją się jednak jeszcze z nimi bawić. Dobrze, aby choć na krótko były w stanie nawiązać ze sobą kontakt. To ułatwi przedszkolne zabawy. Wykorzystaj wakacyjne chwile na placu zabaw, pobyt np. na plaży, by maluch wprawiał się w zabawach z rówieśnikami.

8. Skupianie uwagi. Najmłodszy przedszkolak powinien umieć przez pięć minut skoncentrować się na jednej czynności: słuchać bajki czytanej lub opowiadanej przez dorosłego, wspólnie z nim śpiewać piosenkę lub bawić się np. w „Starego niedźwiedzia”. Zadbaj, by dobrze wyćwiczyć tę umiejętność
w domu.